Tuzun Peşinde: Çankırı’dan Afrika’ya Uzanan Bir Bilim Yolculuğu

Prof. Dr. Hüdayi Ercoşkun
Artvin Çoruh Üniversitesi
Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü

Tuz… Hepimizin mutfaklarında kullandığı, sofralarımıza lezzet katan basit bir madde gibi görünse de aslında yer altının sakladığı büyük bir hazinedir. Yıllardır yürüttüğüm araştırmalarda, dünyanın ve Türkiye’nin farklı bölgelerinden topladığım tuz örneklerini laboratuvar ortamında analiz ediyor, hem mineral zenginliklerini hem de ağır metal içeriklerini inceliyorum. Ancak gördüm ki tuz sadece tuz değildir; çok daha derinlerde stratejik öneme sahip elementlerin de habercisidir.

Çankırı Tuz Madenleri ve Lityum Gerçeği

Çankırı Tuz Madeni üzerinde yaptığım çalışmalar sırasında önemli bir gerçekle karşılaştım. Tuz madenlerinde yalnızca tuz değil; nadir toprak elementleri ve özellikle lityum gibi stratejik mineraller de bulunuyor.

Bugün dünya lityum üretiminin büyük bir bölümü Latin Amerika’daki tuz göllerinden sağlanıyor. Çankırı’daki oluşumlar da aynı jeolojik sürece dayanıyor: Önce değerli mineraller, ardından tuz çökeliyor. Yani tuzun altında, geleceğin enerji kaynaklarından olan lityum yatıyor. Bu da bize, Türkiye’nin potansiyel olarak büyük bir stratejik rezerve sahip olduğunu gösteriyor.

Afrika’da Tuz Ülkesi: Cibuti ve Assal Gölü

Bilim yolculuğum beni Afrika kıtasına, küçük ama stratejik önemi büyük bir ülke olan Cibuti’ye götürdü. Burada Assal Gölü adeta doğanın bir mucizesi… Deniz seviyesinin 153 metre altında bulunan bu gölde, her litre suda yaklaşık 300 gram tuz bulunuyor. Yaz aylarında sıcaklığın 50 dereceyi aştığı bu coğrafyada tuz kristalleri, göl yüzeyini adeta beyaz bir halı gibi kaplıyor.

Assal Gölü, yalnızca eşsiz bir doğa harikası değil; aynı zamanda bilimsel ve ekonomik açıdan da büyük bir hazine. Gölü besleyen birkaç sıcak su kaynağı dışında hiçbir su kaynağı olmaması, burayı eşsiz kılıyor.

Jeopolitik Bir Merkez: Askeri Üsler ve Çin’in Hamlesi

Assal Gölü çevresi sadece tuzuyla değil, jeopolitik konumuyla da dikkat çekiyor. ABD, Fransa, Japonya, İtalya ve İspanya gibi ülkelerin burada askeri üsleri var. Çin ise 2017’de ilk denizaşırı askeri üssünü açtı ve büyük bir ticari liman inşa etti.

Çin’in stratejisi çok açık: “Bir Kuşak Bir Yol” projesiyle küresel ticaret yollarını kontrol etmek, Afrika’daki etkisini artırmak ve aynı zamanda lityum gibi kritik madenlere ulaşmak. Cibuti’de kurdukları devasa rafineri tesisleri, Çankırı’daki tuz rafinasyon kapasitesinin kırk katı büyüklüğünde. Burada gölden alınan tuzlu suyu işleyerek içindeki lityum ve değerli mineralleri çıkarıyor, ardından kalan suyu göle geri bırakıyorlar. Yani sadece tuz değil; teknoloji, ekonomi ve strateji de işin içinde.

Bilim Yolunda Engeller

Assal Gölü üzerine bilimsel projeler geliştirmek üzere üniversiteye başvuruda bulundum. Ancak ne yazık ki bu proje de diğerleri gibi kabul edilmedi. Buna rağmen çalışmalarımı sürdürüyor, tuzun ve madenlerin önemini her fırsatta anlatmaya devam ediyorum.

Çünkü biliyorum ki, bilim yolunda engeller olabilir; fakat gerçekleri ortaya koymak, bilgiye ulaşmak ve ülkemizin değerlerini görünür kılmak her zaman en önemli görevimizdir.

Tuzun peşinde çıktığım bu yolculuk bana şunu öğretti: Sofralarımızdaki bir tutam tuz, aslında yer altında saklı duran çok daha büyük bir hikâyenin parçasıdır.